Chanchin

Manipur ah Vaiphei namte

 

Vaiphei namte chu a hileh Manipur ah Churachandpur district in a tampen ui. Nidang a chun Vaiphei te chu Burma gam in a khawsa ua, tutiang in a hileh India, Myanmar leh Bangladesh in muthei in a um tau. India a chun Manipur state in a tampen ui.

 

Vaiphei min hung kipat dan chu tutiang in kinialna a um zing nalai a, himaleh, upate chun Burma gamsung ah khua pakhat Khawvaiphei kitina mun a pat kiladawk hiding in a gen ui. Zia khua chu a hileh bittak ah a khawsaknau leh a mau khaw satna a hi. Zia khua kipat a chu kiladawk ah Vaiphei hung kiti hiding in tamtak chun a gen ui. Vaiphei nam te chu a hileh Chin-Kuki-Mizo-Zomi-Hmar bawk lak ah pang kha a hia, a mau chun a hung kipatnau chu Khul, Khur, Sinlung or Chhinlung group hiding in a gen ui.

 

Vaiphei Nam chanchin

A kigendan in Vaiphei nam te chun Khawvaiphei a nutsia nung un Khawzim kiti khua pakhat a sat thak ua, zia khua a chun a cheng ui. Zia khua ah lungmuang tak ah a chen zinglai ua chun Pawi kiti namte chun gal a bawl ua, ziaziak a chun Khawzim a kipat in a kithezak vek ui. Zia nung a chun khenkhat chu Chin Hills leh Mizoram lam in a cheng ui. Mi masate gendan a chun, Ciimnuai hausa chu Pu Zahong a hia a ma chu Vaiphei suante ahi ti’n a gen ui. A ma chu a chang leh Nuaimangpa ti ah hiat in a um ui.

 

Vaipheis chen masakna chu Khawvaiphei, Bungte, Hiangpek, Tuantak, Champhai, Mimbung, Kalzang, Thuklai, Buanman, Tualket, Thiklum, Lamkhai, Zawng in zein, Khawsak, Khawngen, Khawhiang, Zopi, Salem, Tuallian, Bungkhua, Changzal, Khawzim, Khawbual, Vangchik, Vawngzang, Sailuttak, Lophei, Thangkhal, Sialkal, etc. In contemporary times, however, Vaiphei tribe resides mainly in the Churachandpur district of Manipur. They are also scattered in the different parts of North East India, Myanmar and Chittagong Hill tract of Bangladesh.

 

Vaiphei namte kivaipuak dan

Vaiphei nam te chun a mau chawndan leh khandan a kinei ui. Vaiphei te chu Upa in a vaihawm na nuai ah kivaipua a hiu a, pawsal lam in khang a siam a hi. Chate lak ah chapa upa pen chu pa go ngak a hiu a, nauzaw te chu inn chuan ding a hiu. A mau bawk chu phung leh chang in a kikhen ua, a hinlah cha numeite chu midang phung chang a hiu. Zia umzia chu a pawsal nei na teu phung leh chang suak tina a hi.

 

Thingtang lo nasep chu a nekhawlna pi pen uh a hi. A mau chun thingtang lo leh tuilo le a bawl ua, lovat leh lohal ti haw le a bawlsek ui.

 

A mau lak ah "Tawmngaihna" leh "Kithutuakna"  chu a kithang mama a, zia chu midangte mukit kinepna umlo ah panpina piak a hi.

 

Vaiphei chawndan

Vaiphei chawndan chuamchuam tamtak a um hi. Ziate lak ah pawimaw mama pakhat chu ahileh nau piang nailo The culture of Vaiphei Tribe includes a number of customs. One such custom is the welcome ceremony of an unborn baby. The ceremony is known as Naoyuneck when the pregnant mother is around seven or eight months due. The birth ceremony of a child is held on the seventh day after he or she is born. The father of the child organises a feast for the villagers. Both young boys and girls pierce their ears with a tough hair of porcupine and black and red thread.

 

Kichenna chu ngaikhawk mama a hia, chapa a ding ah zi ding a chun a nu lam te chanu Neinu kiti a nei leh Ak hau ding a kiti sek hi.

 

As far as rituals related to death are concerned, they are buried with the head facing eastwards. Cooked spleen of cattle, considered the food for the deceased, is also buried along with the dead.

 

A number of festivals are also celebrated by the Vaiphei tribe. Vaiphei Puandum, Khiangkawi or Chiangkawi and Thansua puan are traditional attires of this tribal community. The important festivals are Sawm zu, Oa ai, Thazinglam, Sa-ai, Bu-ai and lawm zu.

 

 

Vaiphei namte kivaipuak dan

Vaiphei khawte chu Hausa in a malat a, khaw hausa chu khaw sattu le a hi. Khawsung kivaihawm na zosia chu Khaw Hausa malatna a hiban ah, thil bangkim a ma malatna vek a hi. A ma a thi phat leh a chapa chun a mun a luato zel hi. Ama chu a vaihawmna leh mawpuakna in Siamang Pachawng in a kithuapi hi. A ma tilo in a pawimaw dungzui ah kithuapi ding mi upa chingkam hunkhawp le a um hi. Ziate chu taangsampu (village crier), Thiik-Seekpu (blacksmith) leh Tunpu (hunting commander) kiti a hi. Khawsung a chun Innpi-Vaihawmna kiti a um a, thubuai ngaituakhawm na a nei ban un thukhenna a lasek ui.